Manastir Središte

Manastir Središte, ili kako je u davnini nazivan, manastir Svetih Arhangela Mihaila i Gavrila, najverovatnije je obnovio Despot Jovan Branković krajem 15.-og veka na temeljima starog manastira koji se nalazio na mestu današnjeg sela Prnjavor – Malog Središta. Manastir je postradao 1716. godine, kada su ga Turci zapalili. Pretpostavlja se da je središtanski živopis i ikonostas obnovljen sredinom osamnaestog veka, kada je i mesićki. Konak, trpezarija i podrumi su bili sazidani od čvrstog materijala. Manastir je posedovao i vodenicu na potoku koja je mlela samo u vreme kišnih dana. Molitveno je sabirao Srbe do 1777. godine kada je ugašen zakonom o crkvenim reformama koji je sprovela Marija Terezija.
Prinudnim odlaskom monaha manastirski hram su koristili stanovnici Manastirskog Prnjavora kao parohijski do 1788. godine, kada je upadom Turaka opljačkan i zapaljen. Premeštanjem sela na lokaciju starog manastira razgrađivano je manastirište i zametao se njegov trag. Na mestu manastirskog hrama 1887. godine podignuta je rumunska bogomolja od materijala opustelog manastira. Od inventara starog manastira sačuvano je: ikone Hrista i Bogorodice sa ikonostasa, sada u vlasništvu hrama u Malom Središtu; ruski Psaltir iz 18. veka i Četvorojevanđelje (iluminirano) iz sredine 16. veka, sada u hramu Velikog Središta, nekoliko bogoslužbenih knjiga, sada u hramu u Malom Žamu, jedna bogoslužbena knjiga, sada u Crkvenoj opštini vršačkoj, rukopisano „Vatinsko jevanđelje“, sada u biblioteci vladičanskog dvora u Vršcu.
Svetinju ukrašava jednostavan ikonostas sa nenametljivim duborezom. Paraklis je delimično oslikao Nenad Grastić 2003. godine. To je njegovo prvo likovno delo u domenu fresko slikarstva. Potom je u gornjoj zoni obojena bojom svetinja kojoj je ovaj manastir posvećen – Čudotvorna Ikona Presvete Bogorodice Trojeručice. Sledeći objekat podignut 2001. godine je zvonik i to po uzoru na hilandarski pirg (kulu) Svetoga Save. Kraj zvonika su 2002. godine postavljeni temelji za hram, koji će biti posvećen Ikoni Presvete Bogorodice Trojeručice. Poslednji značajniji neimarski poduhvat u manastiru je podizanje ulazne kapije sa pratećim objektima portarnicom i pirgom, kao i velika gostoprimnica u manastirskoj porti. Manastir je danas opštežiteljni muški manastir sa tri sveštenomonaha, dva monaha i dva iskušenika, a Nastojatelj je Arhimandrit Nektarije (Tatarin).
http://www.to.vrsac.com/

Вршац

http://spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs
https://www.zzskpancevo.org/spomenici-kulture