Gradska biblioteka

Dugogodišnja tradicija pančevačke biblioteke datira iz 19. veka. Pančevačko građanstvo je stvaralo “čitališta”, mesta gde su se razmenjivale knjige, nalazila periodika, a ujedno su bila i mesta gde su se oni okupljali.
Srećko Mileker u Istoriji grada Pančeva pominje da je 1810. godine postojala čitaonica “koja je pozajmljivala mnogu korisnu knjigu”. Godine 1845. je osnovana kasina koja je kasnije preseljena u kuću Laze Dragićevića kod “Trubača”, i njen rad je odobren naredne godine. Osam godina kasnije Karlo Vitigšlager u svojoj knjižari i knjigoveznici osniva pozajmnu biblioteku u kojoj su građani, uz malu novčanu naknadu, mogli da uzmu knjigu na čitanje na određeno vreme, a 1867. je otvorio i pravu biblioteku za pozajmljivanje knjiga. Iste godine, u novembru mesecu, dr Svetislav Kasapinović osniva “Društvo za rasprostiranje korisnih knjiga u narodu”. Dve godine kasnije formirana je učiteljska knjižnica koju je 1871. godine preuzela Pravoslavna crkvena opština. Iste godine odobren je Statut Nemačkog društva za čitanje i društvenost koje je postojalo do 1883. godine.
Pančevački građani se 1893. i 1894. godine ponovo okupljaju oko Srpske čitaonice smeštene u zgradi Srpske pravoslavne crkvene opštine. Na osnovu sačuvanog akta o njenom osnivanju ova godina se uzima kao početak kontinuiranog postojanja čitališta u Pančevu..
Godine 1902. je osnovana Srpska ratarska čitaonica, a 1919. zanatlijska čitaonica. Biblioteka Pučke banke je osnovana 1914. godine i čuvena je po vrednom i velikom fondu knjiga na nemačkom i mađarskom jeziku. Već 1922. godine je imala 7500 knjiga.
15. jula 1906. godine osvećeno je novo sedište Čitaonice u zgradi Srpske crkvene opštine pored Svetosavskog doma. Oko ove ustanove su se okupljali mnogi umni Srbi u Pančevu. Jedno vreme su njeni tajnici bili dr Vladimir Aleksić, Milan Mandrović, dr Dušan Bošković, Petar Barjaktarević i drugi. Staratelj je bio i Ivan Martinović, a domaćin dr Mihovil Tomandl.
Gradska biblioteka u Pančevu se pominje 11. oktobra 1923. godine, a njeno osnivanje je vezano za ime dr Vladimira Margana, poznatog javnog i kulturnog radnika tog vremena. Osnovni fond i ove biblioteke su činili pokloni građana. Kasnije je biblioteka preseljena u Magistrat i činila je sa Muzejem jedinstvenu celinu. Uoči Drugog svetskog rata je Gradska (ili magistarska, kako su je još zvali) biblioteka imala 8000 knjiga. Osim pomenutih, 1941. godine su u Pančevu radile i biblioteke Gimnazije i drugih škola.
Gradska biblioteka je bila zatvorena za vreme Drugog svetskog rata da bi 1944. godine obnovila rad. Jedna od prvih naredbi Vojne uprave za Banat odnosi se na prikupljanje i čuvanje knjiga. Već 15. novembra 1944. Biblioteka je ozvaničena kao ustanova, a godinu dana kasnije je otvorena za javnost. Direktor je bio pisac i advokat Mihovil Tomandl. U to vreme je brojala 45.820 knjiga, koje su sređivane po internacionalnom decimalnom sistemu, i bila je smeštena u zgradi bivše Srpske čitaonice. Imala je 48 članova.
Deo njenih fondova postale su i knjige nekadašnje Graničarske biblioteke – Deutscher Banater Gränz Bibliothek de KUK Militar kommunitates, Pučke banke i štedionice A.D. u Pančevu i Biblioteke ruske kolonije u Pančevu. Fond Graničarske biblioteke nije obrađen ni dostupan javnosti, veći deo fonda Pučke banke je pedesetih godina otuđen, a “ruski fond” obrađuje bibliotekar Nesiba Palibrk-Sukić.
Biblioteka se kasnije seli u zgradu Magistrata, a 1975. godine dobija ime “Veljko Vlahović”.
Devedesetih godina biblioteka vraća raniji naziv – Gradska biblioteka Pančevo.
https://www.biblioteka-pancevo.org.rs
http://www.pancevo.info/?p=2799
http://www.pancevo.rs/